18મી લોકસભાનું કામકાજ 9 જૂને વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના શપથ ગ્રહણ સાથે શરૂ થયું હતું. લોકસભાનું પ્રથમ સત્ર આજથી શરૂ થશે, જે 3 જુલાઈ સુધી ચાલશે.
10 દિવસમાં (29-30 જૂનની રજા) કુલ 8 બેઠકો થશે. સૌથી પહેલા પ્રોટેમ સ્પીકર ભર્તૃહરિ મહાતાબ રાષ્ટ્રપતિ ભવન જશે અને શપથ લેશે. આ પછી તેઓ સવારે 11 વાગે લોકસભા પહોંચશે.
પહેલા બે દિવસે એટલે કે 24 અને 25 જૂને પ્રોટેમ સ્પીકર નવા સાંસદોને શપથ લેવડાવશે. આ પછી 26 જૂને લોકસભા અધ્યક્ષની ચૂંટણી યોજાશે.
રાજ્યસભાનું 264મું સત્ર 27 જૂનથી શરૂ થશે. તે જ દિવસે રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુ લોકસભા-રાજ્યસભાના સંયુક્ત સત્રમાં વિક્ષેપ પાડશે. આ પછી વડાપ્રધાન મોદી બોલશે. આ પ્રથમ સત્ર છે, તેથી મોદી સરકાર પણ વિશ્વાસ મત માંગશે.
સત્રના છેલ્લા બે દિવસે સરકાર રાષ્ટ્રપતિના અભિભાષણ પર આભાર પ્રસ્તાવ રજૂ કરશે અને બંને ગૃહોમાં ચર્ચા થશે. 10 વર્ષ બાદ પહેલીવાર PM મોદીને જોરદાર વિરોધનો સામનો કરવો પડશે.
ગયા અઠવાડિયે NEET પરીક્ષામાં ગેરરીતિના આરોપો, ત્રણ ફોજદારી કાયદાઓ અને લોકસભા ચૂંટણી પછી શેરબજારમાં થયેલી ગેરરીતિઓના આરોપો પર વિપક્ષ આ વખતે હંગામો મચાવી શકે છે.
ક્રમશઃ વાંચો સંસદ સત્રના 10 દિવસમાં શું થશે…
જૂન 24-25: પ્રોટેમ સ્પીકર નવા સાંસદોને શપથ લેવડાવશે.
- નવી લોકસભાની પ્રથમ બેઠક પહેલા તરત જ સ્પીકરનું પદ ખાલી થઈ જાય છે. રાષ્ટ્રપતિ લોકસભાની કાર્યવાહી ચલાવવા માટે પ્રોટેમ સ્પીકરની પસંદગી કરે છે.
- પ્રોટેમ સ્પીકર લોકસભાની પ્રથમ બેઠકની અધ્યક્ષતા કરે છે. સામાન્ય રીતે ગૃહના સૌથી વરિષ્ઠ સભ્ય (ચૂંટણીમાં વિજયના આધારે) આ પદ પર નિયુક્ત કરવામાં આવે છે.
- પ્રોટેમ સ્પીકર સત્રના પહેલા દિવસે રાષ્ટ્રપતિ સમક્ષ શપથ લે છે. ત્યારબાદ તેઓ નવા સાંસદોને શપથ લેવડાવે છે. તેઓ કાયમી ધોરણે સંસદ ચલાવે છે. તેમની સેવા નવા સ્પીકરની ચૂંટણી સાથે સમાપ્ત થાય છે.
- આ વખતે ઓડિશાથી ભાજપના સાત વખત સાંસદ રહેલા ભર્તૃહરિ મહતાબ પ્રોટેમ સ્પીકર બન્યા છે. કોંગ્રેસે તેના 8 વખતના સાંસદ કોડીકુંનીલ સુરેશને સ્પીકર બનાવવાની માંગ કરી હતી. સંસદીય બાબતોના પ્રધાન કિરેન રિજિજુએ કહ્યું કે કોંગ્રેસના સાંસદો સતત જીત્યા નથી, તેથી તેમની વરિષ્ઠતાનો કોઈ આધાર નથી.
- રાષ્ટ્રપતિએ પ્રોટેમ સ્પીકરને મદદ કરવા માટે 5 સાંસદોને પ્રિસાઇડિંગ ઓફિસર તરીકે નિયુક્ત કર્યા છે. આ પૈકી કે. સુરેશ (કોંગ્રેસ), સુદીપ બંદોપાધ્યાય (TMC), ટીઆર બાલુ (DMK) અને રાધા મોહન સિંહ, ભાજપમાંથી ફગન સિંહ કુલસ્તેના નામ સામેલ છે. ત્રણેય વિપક્ષી સાંસદોએ પ્રોટેમ સ્પીકરની નિમણૂકના વિરોધમાં 22 જૂને તેમના નામ પાછા ખેંચી લીધા હતા.
જેલમાં બંધ સાંસદો કેવી રીતે લેશે શપથ?
- જેલમાં બંધ ચૂંટાયેલા પ્રતિનિધિઓને શપથ લેવા માટે પેરોલ આપવામાં આવે છે. આ માટે સંસદ સચિવાલયે પહેલા જેલ પ્રશાસનને જાણ કરવી પડશે. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે શપથ લેનાર સાંસદ તમારી જેલમાં બંધ છે, તેમને સંસદમાં આવીને શપથ લેવાની પરવાનગી આપવામાં આવે.
- શપથ લીધા બાદ સાંસદો પાછા જેલમાં જાય છે. જો કે, તેઓએ સ્પીકરને લેખિતમાં જાણ કરવી પડશે કે તેઓ ગૃહની કાર્યવાહીમાં ભાગ લઈ શકશે નહીં.
26 જૂનઃ લોકસભા અધ્યક્ષની ચૂંટણી યોજાશે
B J P: 17-18 જૂને રક્ષા મંત્રી રાજનાથ સિંહના ઘરે મંત્રીઓની બેઠક યોજાઈ હતી. લોકસભા સ્પીકર અંગે પણ ચર્ચા થઈ હતી. ભાજપ ઈચ્છે છે કે સ્પીકર તેમના પક્ષના હોય. બીજેપી બીજી વખત ઓમ બિરલાને સ્પીકર બનાવી શકે છે. રાજસ્થાનના કોટાના સાંસદ બિરલા ગત વખતે પણ લોકસભાના સ્પીકર હતા.
NDA: ભાજપના સાથી પક્ષો જેડીયુ અને ટીડીપી વચ્ચે સ્પીકર પદની માંગ ઉઠી હતી. બાદમાં જેડીયુએ જાહેરાત કરી છે કે તે ભાજપના કોઈપણ નિર્ણયને સમર્થન આપશે. ટીડીપીએ એનડીએના ઉમેદવારની હિમાયત કરી છે. એટલે કે મેં અત્યારે ખુલ્લેઆમ કંઈપણ કહેવાનું ટાળ્યું છે.
વિરોધઃ ઈન્ડિયા બ્લોક આ વખતે ડેપ્યુટી સ્પીકર પદની માંગ કરશે. ચર્ચા છે કે જો વિપક્ષને ડેપ્યુટી સ્પીકરનું પદ નહીં મળે તો વિપક્ષી છાવણી સ્પીકર પદ માટે પોતાનો ઉમેદવાર ઉતારશે. ડેપ્યુટી સ્પીકરનું પદ વિપક્ષને આપવાની પરંપરા રહી છે. 16મી લોકસભામાં એનડીએનો હિસ્સો રહેલા AIADMKના થમ્બીદુરાઈને આ પદ આપવામાં આવ્યું હતું. જ્યારે 17મી લોકસભામાં આ પદ ખાલી રહ્યું હતું.
અથડામણની શક્યતા: ભાજપ સ્પીકર પદ પર સહમતિ માટે વિપક્ષ સમક્ષ પોતાના ઉમેદવારના નામનો પ્રસ્તાવ મૂકશે. જો વિપક્ષ સહમત નહીં થાય તો તે પોતાનો ઉમેદવાર ઉતારશે. આવી સ્થિતિમાં સ્પીકર માટે ચૂંટણી યોજવી પડશે.
27 જૂન: રાજ્યસભાનું 264મું સત્ર શરૂ થયું, રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુનું સંબોધન.
27 જૂને રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુ સવારે 11 વાગ્યે લોકસભા અને રાજ્યસભાને સંબોધિત કરશે. જેમાં કેન્દ્ર સરકારના આગામી 5 વર્ષના કાર્યક્રમનો રોડમેપ રજૂ કરવામાં આવશે. 17મી લોકસભામાં તત્કાલિન રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદે બંને ગૃહોને એક કલાક સુધી સંબોધિત કર્યા હતા.
આ દિવસે રાજ્યસભાનું 264મું સત્ર શરૂ થશે. આ વર્ષે 15 રાજ્યોમાંથી 56 રાજ્યસભાની બેઠકો ખાલી પડી હતી. જેમાં 41 બેઠકો પર ઉમેદવારોએ બિનહરીફ ચૂંટણી જીતી હતી. જ્યારે ફેબ્રુઆરીમાં 15 બેઠકો પર થયેલા મતદાનમાં યુપીમાં ભાજપે 8 બેઠકો જીતી હતી, જ્યારે સપાને બે બેઠકો મળી હતી. કર્ણાટકમાં કોંગ્રેસને 3, ભાજપને 1 બેઠક મળી છે. તે જ સમયે હિમાચલમાં એક સીટ પણ ભાજપના ખાતામાં આવી.
1-3 જુલાઈ: સંસદના બંને ગૃહોમાં આભાર પ્રસ્તાવ પર ચર્ચા
રાષ્ટ્રપતિના સંબોધન પછી સંસદના બંને ગૃહોમાં આભાર પ્રસ્તાવ પર ચર્ચા થશે. વિપક્ષ NEET પરીક્ષાની ગેરરીતિઓ, UGC NET પરીક્ષા રદ કરવા અને અગ્નિવીર યોજના અંગે સરકારને ઘેરવાનો પ્રયાસ કરશે. આ પછી રાષ્ટ્રપતિના અભિભાષણ પર આભાર પ્રસ્તાવ પર સંસદના બંને ગૃહોમાં ચર્ચાનો વડાપ્રધાન જવાબ આપશે.
સત્ર 40 દિવસ ટૂંકાવી દેવામાં આવશે
18મી લોકસભાનું પ્રથમ સત્ર અગાઉની 17મી લોકસભા કરતાં 40 દિવસ ઓછું છે. 2019 માં, નરેન્દ્ર મોદીએ 30 મેના રોજ વડા પ્રધાન તરીકે શપથ લીધા હતા અને સંસદનું પ્રથમ સત્ર 17 જૂને શરૂ થયું હતું. જો કે તેમાં નવી સરકારના બજેટ સત્રનો પણ સમાવેશ થાય છે. આ વખતે PMએ 9 જૂને શપથ લીધા અને 15 દિવસ પછી પહેલું સત્ર શરૂ થયું.
કોંગ્રેસને 10 વર્ષ બાદ વિપક્ષના નેતાનું પદ મળશે
આ વખતે તેઓ લોકસભામાં વિપક્ષના નેતા પણ હશે. લોકસભામાં વિપક્ષના નેતાનું પદ છેલ્લા 10 વર્ષથી ખાલી છે, કારણ કે 2014થી અત્યાર સુધી કોઈપણ વિરોધ પક્ષના 54 સાંસદો જીતી શક્યા નથી. માવલંકર શાસન હેઠળ, વિપક્ષના નેતા બનવા માટે, લોકસભાની કુલ 543 સાંસદોની સંખ્યાના 10% એટલે કે 54 સાંસદો હોવા જરૂરી છે.
16મી લોકસભામાં, મલ્લિકાર્જુન ખડગે 44 સાંસદો સાથે કોંગ્રેસના સંસદીય દળના નેતા હતા, પરંતુ તેમની પાસે વિપક્ષના નેતા (LOP)નો દરજ્જો નહોતો. અધીર રંજન ચૌધરીએ 17મી લોકસભામાં 52 સાંસદોનું નેતૃત્વ કર્યું હતું. તેમની પાસે પણ કેબિનેટ જેવી સત્તા નહોતી.
દરેક મોટી નિમણૂકમાં વિપક્ષી નેતા સામેલ છે
વિપક્ષના નેતાને ગૃહના નેતા (PM) તરીકે સમાન અગ્રતા મળે છે. તેમને ચૂંટણી કમિશનરોની નિમણૂક માટેની સમિતિમાં પણ સામેલ કરવામાં આવ્યા છે, જેની અધ્યક્ષતા પીએમ કરે છે. રાષ્ટ્રીય માનવાધિકાર આયોગ, કેન્દ્રીય માહિતી આયોગ, CVC અને CBIના વડાઓની નિમણૂક કરવા માટે વિપક્ષના નેતા પણ સમિતિમાં જોડાય છે.
સામાન્ય રીતે વિપક્ષના નેતાને લોકસભાની જાહેર હિસાબ સમિતિના અધ્યક્ષ પણ બનાવવામાં આવે છે. આ કમિટીને પીએમને પણ બોલાવવાનો અધિકાર છે. ગૃહમાં વિપક્ષની આગળ અને બીજી હરોળમાં કોણ બેસશે તે અંગેનો અભિપ્રાય પણ વિપક્ષના નેતા પાસેથી લેવામાં આવે છે.
18મી લોકસભામાં પક્ષ અને વિપક્ષની સ્થિતિ
2014 અને 2019ની સરખામણીએ આ વખતે ભાજપ પાસે પૂર્ણ બહુમતીવાળી સરકાર નથી. 18મી લોકસભામાં એનડીએ સત્તામાં છે. ગઠબંધન પાસે 293 સાંસદો છે. મોદી સહિત 72 સાંસદોએ 9 જૂને શપથ લીધા હતા.
મોદીની છેલ્લી બે ટર્મની સરખામણીએ ત્રીજી ટર્મમાં વિપક્ષ વધુ મજબૂત બન્યો છે. ઈન્ડિયા બ્લોકે 234 સીટો મેળવી છે. કોંગ્રેસ પાસે 99 બેઠકો છે અને તે ગૃહમાં બીજી સૌથી મોટી પાર્ટી બની છે. જોકે, મહારાષ્ટ્રના સાંગલીથી અપક્ષ ઉમેદવાર તરીકે ચૂંટણી જીતેલા વિશાલ પાટીલ કોંગ્રેસમાં જોડાયા હતા. પાર્ટીની કુલ સંખ્યા 100 પર પહોંચી ગઈ છે.
