વિદેશ મંત્રાલયના સંયુક્ત સચિવ જેપી સિંહે ગુરુવારે અફઘાનિસ્તાનની રાજધાની કાબુલમાં તાલિબાનના વિદેશ મંત્રી અમીર ખાન મુત્તાકી સાથે મુલાકાત કરી હતી. સિંહના નેતૃત્વમાં એક પ્રતિનિધિમંડળ પણ ત્યાં ગયું છે. આ દરમિયાન બંને દેશો વચ્ચે દ્વિપક્ષીય સંબંધો અને આર્થિક સહયોગને પ્રોત્સાહન આપવા પર ચર્ચા થઈ હતી. જેપી સિંહ વિદેશ મંત્રાલયમાં સંયુક્ત સચિવ છે અને પાકિસ્તાન-અફઘાનિસ્તાન-ઈરાન વિભાગના પ્રભારી છે.
અન્ય દેશોની જેમ ભારત પણ અફઘાનિસ્તાનમાં તાલિબાન શાસનને ઔપચારિક રીતે માન્યતા આપતું નથી. આમ છતાં, બે વર્ષમાં તાલિબાન નેતા સાથે જેપી સિંહ અને ભારતીય ટીમની આ બીજી અને તાજેતરની બેઠક છે. અગાઉ જૂન 2022માં પણ સિંહે કાબુલના વિદેશ મંત્રી સાથે મુલાકાત કરી હતી.
આ બેઠક અંગે વિદેશ મંત્રાલય તરફથી કોઈ સત્તાવાર નિવેદન આવ્યું નથી. ઓગસ્ટ 2021 થી, એટલે કે તાલિબાને અફઘાનિસ્તાન પર કબજો કર્યો ત્યારથી, ભારતીય રાજદ્વારીઓ દોહા જેવા સ્થળોએ અફઘાન પક્ષને મળી રહ્યા છે. આમાંના મોટાભાગના પ્રયાસોનું નેતૃત્વ સિંહ દ્વારા કરવામાં આવ્યું છે, જેઓ વિદેશ મંત્રીના કાર્યાલયમાં સંયુક્ત સચિવ પણ છે.
તાલિબાનના પ્રવક્તાએ દાવો કર્યો હતો કે મુત્તાકી અને સિંઘ વચ્ચેની બેઠક દરમિયાન અફઘાનિસ્તાન-ભારત સંબંધો, આર્થિક બાબતો, ઈસ્લામિક સ્ટેટ સામે લડવા અને ભ્રષ્ટાચારનો સામનો કરવા પર ચર્ચા થઈ હતી. આ સમયગાળા દરમિયાન અફઘાનિસ્તાને માનવતાવાદી સહાય માટે ભારતનો આભાર માન્યો છે. તાલિબાનના વિદેશ મંત્રી મુત્તાકીએ કહ્યું કે તાલિબાન ભારતને તેની ‘સંતુલિત વિદેશ નીતિ’ના ભાગરૂપે આ ક્ષેત્રમાં એક મહત્વપૂર્ણ ભાગીદાર તરીકે જુએ છે અને ભારત સાથે રાજકીય અને આર્થિક સંબંધોને મજબૂત કરવા માંગે છે.
મુત્તાકીએ જેપી સિંઘને અફઘાન ઉદ્યોગપતિઓ, તબીબી દર્દીઓ અને વિદ્યાર્થીઓને વિઝા આપવાની સુવિધા આપવા માટે અધિકૃત કર્યા છે. તાલિબાનના પ્રવક્તાએ સિંહને ટાંકીને કહ્યું કે ભારત અફઘાનિસ્તાન સાથે રાજકીય અને આર્થિક સહયોગ વધારવા અને ઈરાનના ચાબહાર બંદર દ્વારા વેપાર વધારવામાં રસ ધરાવે છે.
તમને જણાવી દઈએ કે તાજેતરના મહિનાઓમાં ભારતે અફઘાનિસ્તાનને લગભગ 50,000 ટન ઘઉં, દવાઓ, કોવિડ-19 રસી અને અન્ય રાહત સામગ્રીની સપ્લાઈ કરી છે. જો કે, ભારતે અફઘાનિસ્તાન પર તાલિબાન દ્વારા કબજો મેળવ્યો તે પહેલા શરૂ કરાયેલા ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પ્રોજેક્ટ્સ પર કામ ફરી શરૂ કર્યું નથી. 2021 માં અશરફ ગની સરકારના પતન પહેલા, ભારતે અફઘાનિસ્તાનને $3 બિલિયનથી વધુની સહાયનું વચન આપ્યું હતું પરંતુ તાલિબાન શાસન સત્તામાં આવ્યા પછી, ભારતે તે સહાય બંધ કરી દીધી. જો કે, ગયા મહિને રજૂ કરાયેલા 2024-25ના બજેટમાં અફઘાનિસ્તાન માટે વિદેશી દેશો માટે ફાળવવામાં આવેલા ખર્ચમાં 200 કરોડ રૂપિયાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે.
પાકિસ્તાન શા માટે તણાવમાં છે?
ભારત અને અફઘાનિસ્તાન વચ્ચેના સૌહાર્દપૂર્ણ સંબંધો પડોશી દેશ પાકિસ્તાનને ચિડવશે તે નિશ્ચિત છે કારણ કે અફઘાનિસ્તાન અને પાકિસ્તાન વચ્ચેના સંબંધો હંમેશા તણાવપૂર્ણ રહ્યા છે. બે પડોશીઓ વચ્ચેના વિવાદનું મુખ્ય હાડકું ડ્યુરન્ડ લાઇન છે, જે પશ્તુન પ્રભુત્વ ધરાવતા આદિવાસી વિસ્તારોમાંથી પસાર થાય છે. બંને દેશો વચ્ચે પહેલેથી જ ચાલી રહેલ તણાવ ત્યારે વધુ વધ્યો જ્યારે વર્ષ 2021 ના છેલ્લા અઠવાડિયામાં, પાકિસ્તાની સેનાએ અફઘાન સરહદની અંદર ચાહર બુર્ઝક જિલ્લા સુધીની 15 કિલોમીટર અંદરની જમીન હડપ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો અને વાડ ઉભી કરવાનો પ્રયાસ કર્યો, જેને તાલિબાનોએ નિષ્ફળ બનાવ્યો. હતી. આ પહેલા નાંગર વિસ્તારમાં પણ આવો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો. હવે જ્યારે ભારત અને અફઘાનિસ્તાનનું તાલિબાન શાસન નજીક આવી રહ્યું છે ત્યારે પાકિસ્તાનની ગભરાટ વધવાની જ છે.
